Gənc futbolçuların seçimi və hazırlığı əsas pedağoji problemlərdən biridir

Gənc futbolçuların idman ustalığının, o cümlədə onların ümumi fiziki, xüsusi və texniki-taktiki hazırlıq səviyəsinin kəskin şəkildə artması bəzi mütəxəssis və məşqçilərin bu problemə qarşı böyük maraqla yanaşmasına səbəb olur. Bununla əlaqədar olaraq qeyd etmək lazımdırki, idman sahəsi üzrə ehtiyat qüvvələrin seçimi və hazırlığı məsələsi gənclərin idman sahəsinin nəzəriyyəsi və metodikasının mərkəzi problemlərindən biri olaraq qalmaqdadır. Buradan ekstremal şəraitdə keçən rəsmi futbol turniri və çempionatında müəyyən yüksək idman nəticəsini nümayiş etdirən fiziki cəhətdən qabiliyətli və istedadlı olan gənc və yeniyetmələrin axtarışı zəruriyyəti meydana çixır.
Bizim respublikada futbol üzrə idman ehtiyatlarının seçimi və hazırlıgı fövqəladə şəkildə çoxplanlı olan sosial-iqdisadi, etik və pedoqoji problemlərlə üzləşmişdir.
Bu çatışmamazlıqlarda praktiki istiqamətlər də mövcuddur: effektliyin əldə olunması üçün seçimi necə və hansı göstəricilər üzrə həyata keçirmək daha məqsədəuyğundur. Bu zaman hazırlıq metodikası müasir tendensiyalara uyğun olmalıdır.

Fiziki hazırlıq səviyyəsinin qiymətləndirmə metodikasının effekrliyi futbolçuların durumunun ölçülmə meyarları

Ədəbi mənbələrin təhlilindən məlum olmuşdur ki, futbol üzrə mütəxəsislər və məşqçilər özlərinin iş təcrübəsində qiymətləndirmənin mütərəqqi pedadoji metodları və gənc idmançiların hazırlıq səviyyəsinin müəyyən üsullarını tətbiq edirlər.
Gənc futbolçuların ümumifiziki, sosial və texniki hazırlığının səviyyəsinin fiziki tərbiyə və idman sistemində qiymətləndirilməsinə dair müxtəlif metodların effektliyi birinci dərəcəli yerlərdən birini tutur.
Müxtəlif yaş həddlərində olan futbolçuların fiziki hazırlıq səviyyəsinin qiymətləndirməsinə dair bir sıra metodikalar mövcuddur. Idman elmi sahəsində müxtəlif müəlliflər və futbol üzrə olan mütəxəssislər tərəfindən müxtəlif yaş hədlərində olan qrup üçün qiymət göstəricilərin FH səviyyələrin qiymətləndirilməsinə dair bir sıra meyarlar təklif olunmuşdurlar.

Lakin bizim 15-16 yaşlı gənc futbolçuların fiziki hazırlıq səviyyəsinin təyin olunmasının qiymət meyarlarının aşkar edilməsinə dair axtarışlarımız bizim bu sahədə müəyyən və konkret müsbət nəticələri əldə etməyimizə heç bir şərait yaratmır. Biz bu növ qiymət meyarlarının digər idman növlərində də aşkar etmişik, lakin bu meyarlar tsiklik şəkildə nəzərə çarpmışdır. Biz idman təcrübəsində bu meyarlardan istifadə edə bilməmişik, belə ki, idman növlərinin lokomasiyası biri biri ilə eynilik təşkil etmişdir. Bununla əlaqədar olaraq, araşdırmamızda artıq bir neçə dəfə informasiya məzmunu üçün sınaqdan keçirilmiş obyektiv və etibarlı testlərin praktik istifadəsi üçün gənc futbolçuların FH səviyyəsi üçün qiymətləndirmə meyarlarının dərəcəsini ən aydın şəkildə təyin etmək qərara alındı.

Futbolçuların böyüməsi üçün şərait yaratmaq nəzəriyyəsi və təcrübəsi

Dünya kuboku-2018-də yalnız bir oyun 0:0 hesabı ilə başa çatdı. Favorit olmayan komandalar taktiki formasiyalara görə favoritlərə qarşı oyunlarda daha çox uğur qazanıblar – topa sahib olmaq artıq uğurun təminatı deyil.

Daha çox hücum – daha çox qol vurulur, hücum futboluna getdikcə daha çox üstünlük verilir;
Komandalar yaxşı balanslıdır, lider komandalarda çox sayda çox yönlü oyunçu var;
“Düz futbol” – komandalar topu qapı bölgəsinə mümkün qədər tez çatdırmaq üçün çalışır, “dərindən” oynayır;
Qapıçı tam hüquqlu bir oyunçu halına gəldi – müdafiə hərəkətlərində və hücuma başlayan zaman əsas oyunçudur;
Oyun zonasında daha az məsafə;
Oyunçular qərarlar qəbul etməli və onları daha sürətli həyata keçirməlidirlər.

Oyunçular olmalıdır:
· Ağıllı
· Texniki
· Həm həllində, həm də tətbiqində sürətli.

Müasir futbol necədir?/1
1. Hücum futbolunun müdafiə futbolundan üstün olması
2. Komandalar çevik (taktiki) təşkilata üstünlük verirlər
3. Yüksək oyunçu çox yönlü
4. Oyunun yüksək intensivliyi (yüksək səviyyədə fiziki hazırlıq olmadan mümkün deyil)
5. Müasir futbolda ilk ötürmənin keyfiyyəti və keçid sürəti (həm müdafiədən hücuma, həm də əksinə) komandanın uğurunu şərtləndirən əsas amillərdir.

Müasir futbol necədir?/2
1. Müdafiədən hücuma keçidlərin fərqli bir xüsusiyyəti ilk ötürmənin (və ya hərəkətin) irəli istiqaməti, aralıq (hazırlıq) keçidlərin olmamasıdır
2. Tez bir cavab hücumu oyun üçün əsas taktiki plana çevrilir
3. Müasir oyunda qapıçı əlavə bir sahə oyunçusudur
4. Son 15/30 dəqiqəlik oyunun əhəmiyyəti (yüksək səviyyədə fiziki hazırlıq olmadan mümkün deyil)
5. Risk almaq qorxusu olmaması: oyun quruluşunu pozmaqdan qorxmayan komandalar əksər halda qələbə şansı qazanır
6. İstedad və texniki davranış artıq oyunçunun yüksək nailiyyətlərini və uğurunu təmin edən yeganə əsas amillər deyil. Topa (komandaya) sahib çıxarkən və/və ya komandanın topu itirdiyi zaman oyunçunun sürətli reaksiyasıbir oyunçunun peşəkarlığıni təyin edən ən vacib amildir.

Müasir uşaq. Faktlar:

· Alətlər (mobil telefonlar, planşetlər, oyun cıhazları)
· Daha çox məlumat (media və global internetdən yalnış və artıq məlumatların mənimsələnməsi)
· Ətraf cəmiyyətlə ünsiyyət qurulmamasi
· Valideynləri kimi deyil (biz)
· Məlumatların daha sürətli işlənməsi
· Audialdan daha çox əyani
· Məlumatı “qulaqdan” əzbərləməkdən daha pisdir

Oyunçu yetişdirmə prosesinin problemləri nədir?
Gənc oyunçular oyunun quruluşu barədə heç bir anlayışa sahib deyillər
Məşqçilərin “futbol” məşqlərinin dizaynında praktik bacarıqları yoxdur
Məşqçilər elementləri öyrədərkən əsasən şifahi (nitq) metodlardan istifadə edirlər
Məşqçilər sadəcə “yetkin” futbol məşqlərini keçirirlər. Gənc futbolçular səhvlərdən qaçınmaq üçün “fikirlidirlər” və özlərinin (futbol) hərəkətlərinin mənasını anlamırlar(məsələn, qapıçılar topu düzəltməyi hədəfləmirlər, müdafiəçilər hücumun başlanğıcını hədəf almırlar, top itirildikdə hücumçular ani hərəkəti hədəf almırlar).

Natiq MƏMMƏDOV